Egzersiz ve Spor Psikolojisi

Gill (1986) “Spor psikolojisini” sporun insan davranışları üzerine olan etkisini inceler” şeklinde açıklarken; spor ortamında insan davranışları ile ilgili sorulara yanıt bulmaya çalışan spor ve egzersiz biliminin bir alt alanıdır” şeklinde açıklamaktadır. Cox(1994) “psikoloji” biliminin ilkelerinin spor ortamına uygulanmasını içeren bir alan olarak, Singer (1972) ise, “uygulamalı psikolojidir; spor branşlarına ve spor ortamına uygulanan psikoloji bilimidir” şeklinde tanımlama getirmektedir. En basit şekli ile spor ve egzersiz psikolojisi; spor ve egzersiz yapan insanları ve davranışlarının bilimsel olarak incelenmesidir.

Amerikan Psikologlar Birliğinin (APA 1996), tanımına göre ise “Spor ve fiziksel etkinliklere katılım ve performans ile ilişkili psikolojik etmenlerin bilimsel olarak çalışmasıdır” ve iki amacı vardır. Sporcu performansları için gerekli olan psikoloji ilkelerinin kullanılmasına yardımcı olmak,Spora katılımın bireyin yaşamı boyunca psikolojik gelişimini ve sağlıklı oluşunu nasıl etkilediğini anlamaktır. Bu tanımlar çerçevesinde bakıldığında spor psikolojisi, psikolojinin bir uygulama alanı ya da günümüzün disiplinler arası bir alanı olan spor bilimlerinin bir parçası olarak ele alınmaktadır. Feltz (1994) spor psikolojisinin psikoloji ya da egzersiz ve spor bilimlerinin bir alt alanı olarak ele alınması konusunda varılan noktanın önemli olduğu belirtmektedir.

 

Spor Psikolojisinin Tarihçesi

Spor günümüzün sosyal ve ekonomik boyutu ile görmezden gelinemeyecek kadar bir fenomeni olarak ortada durmaktadır. Bu noktaya gelinceye kadar spor farklı aşamalardan geçmiştir. Ama modern olimpiyatların 1896 doğmasından başlayarak reklam ve ekonomik yanı ağırlık kazanan bir fenomen konumuna gelmiştir. Daha hızlı, daha kuvvetli daha yükseğe ulaşabilmek için bilim adamlarına duyulan gereksinim çerçevesinde sporcuların müsabaka kaygıları müsabaka stresleri, motivasyonel öğeleri, dikkat yoğunlaşmaları gibi pek çok konunun çözümlenmesinde spor psikologlarına gereksinim duyulmuştur.

Spor psikolojisinin alanının ilk çalışmalarının 1880’li yıllarda “hareket algısına” yönelik başladığını söyleyebiliriz. Spor psikolojisi alanını doğrudan ilgilendiren ilk çalışmanın 1895 yılında Norman-Triplett tarafından yapıldığı bilinmektedir.

Spor Psikolojisinin İşlevi

Spor psikolojisinin nelerle uğraştığını bilinmesi spor psikoloğunun rolünün de netleşmesi sağlayacaktır. Spor psikolojisi, sporculara yardımcı olmak ve egzersiz yapan bireylerin katılımlarını ya da katılım sonrasındaki ruhsal durumlarına ilişkin çalışmalar yürütmektedir. 1978 yılından başlayarak çağdaş spor psikolojisi başlığı ile ele alınan yıllar spor psikolojisinde işlevlerin netleştiği yıllar olarak dikkat çekmektedir. Alandaki yeni yaklaşımlar ile birlikte spor psikolojisinin iki ana işlevi olduğu belirtilmektedir. İlki egzersiz ile harekete katılım ve nedenleri üzerinde duran spor psikolojisi uygulamaları daha sık kullanıldığı elit spora ve sporcuya yardımcı olmayı içeren uygulamalardır. Bu alanda yapılan çalışmalar ise kendi içerisinde üç ana başlık altında toplanarak ele alınmaktadır.

• Fiziksel performansı arttırma ve toparlanmaya yardımcı olmak amacı ile kullanılan

spor psikolojisi uygulamaları: Bu işlev içinde sporcu kişiliği ve bu alanda yapılan çalışmalar, motivasyon çalışmaları, konsantrasyon çalışmaları, dikkat çalışmaları, kendine güven çalışmaları, v.b

• Sporcuların teknik öğrenimlerini hızlandırıcı ve sporcuların müsabakaya hazırlanmalarını sağlamak amacıyla kullanılan çalışmalar, beceri öğrenimi ağırlıklı zihinsel antrenmanlar, müsabakaya hazırlık amaçlı zihinsel antrenmanlar, müsabakaya yönelik hayal etme çalışmaları.

• Performansa engel olan psikolojik etmenlerin ortadan kaldırılması amacıyla yapılan çalışmalar: Müsabaka kaygısı, müsabaka stresi, gerginlikler, tükenme, çeşitli ruhsal sorunlar yer almaktadır.

Spor psikolojisinde ortaya konulan bu işlevlerin yerine getirebilmesi için iki alt başlığın daha ele alınması gerektirdiğini göstermektedir. İşlevlerin yerine getirilmesinde spor psikoloğunun rolünün net olarak ortaya konulması spor psikoloğunun neler yapabileceğini gösterecektir.